Aile hekimliği yeni bir uygulama olması sebebi ile halen hizmetten yararlanan vatandaşların ve hizmeti sunan hekim ve diğer sağlık personelinin akıllarında bir takım soru işaretleri bulunmaktadır. Sağlık personeli için uygulamaya ilişkin en önemli hususlardan birini ücret ödemeleri oluşturmaktadır. Zira aile hekimlerimizin bir kısmı halen kendilerine yapılacak ödemeler ve ödemeleri oluşturan kalemler hususunda net bir bilgiye sahip değillerdir.
Bu yazımızda aile hekimlerimizi kendilerine yapılacak ödemeler ve ödemelerin içerikleri hususunda bilgilendirmeyi amaçladık.
AİLE HEKİMLERİNE YAPILACAK ÖDEMELER NELERİ KAPSAR?
Aile hekimliği uygulamasında sözleşmeyle çalıştırılan veya aile hekimliği uygulamaları için görevlendirilen aile hekimine, izin, rapor ve Bakanlıkça verilen eğitimlerdeki görevlendirme süreleri hariç olmak üzere, çalışılan gün sayısına göre ödeme yapılmaktadır. Deprem, sel felaketi ve salgın gibi olağanüstü durumlarda valilikçe veya Bakanlıkça görevlendirilenlere ise ödemenin tam olarak yapılması esastır.
Aile Hekimine aylık olarak yapılacak ödemeler 5 kalemden oluşmaktadır. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilecektir;
- Kayıtlı kişiler için ödenecek ücret
- Sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi ücreti
- Aile sağlığı merkezi giderleri
- Gezici sağlık hizmeti giderleri
- Tetkik ve sarf malzemesi giderleri
İşbu ücretlendirme kalemlerini ayrıntılı olarak değerlendirecek olursak;
1. Kayıtlı Kişiler İçin Ödenecek Ücret
Kayıtlı kişiler için ödenecek ücret için Yönetmelik ile belirlenen katsayılar uygulanır. Buna göre 0-59 ay grubu için (1,6) katsayısı, gebeler için (3) katsayısı, 65 yaş üstü için (1,6) katsayısı, cezaevlerindeki tutuklu ve hükümlüler için (2,25) katsayısı ve diğer kişiler için (0,79) katsayısı esas alınmaktadır.
İşbu katsayılar çerçevesinde, katsayı ile o gruptaki kayıtlı kişi sayısının çarpılması ile oluşan puanların toplamı üzerinden, kayıtlı kişi sayısına bakılmaksızın, ilk (1.000) puana kadar; uzman tabip veya tabip için 2.167 (ikibinyüzaltmışyedi) TL, aile hekimliği uzmanları için ise 3.139 (üçbinyüzotuzdokuz) TL ödeme yapılmaktadır.
1.000 puanın üzerindeki puanlar için, söz konusu puanların (1,4418) değişken katsayısı ile çarpımı sonucunda bulunacak tutarda ayrıca ödeme yapılması söz konusudur.
Ödemeye esas olacak pozisyon planlamasının entegre sağlık hizmeti sunulan merkezlerde olması veya nüfus ve coğrafî yapısı nedeniyle kayıtlı nüfusun zorunlu olarak düşük olduğu Bakanlıkça belirlenen yerlerdeki aile hekimlerine yapılacak ödemeler toplamının (1,65) katsayısı ile çarpımı sonucunda bulunacak tutarda ödeme yapılır.
Entegre sağlık hizmetinin sunulduğu merkezler ile nüfus ve coğrafî yapısı nedeniyle kayıtlı kişi sayısının zorunlu olarak düşük olduğu Bakanlıkça belirlenen yerlerde, kayıtlı kişi sayısı (2.400)’den fazla, diğer yerlerde (4.000)’den fazla ise, kayıt tarihi esas alınmak üzere bu sayıları aşan kısım için aile hekimlerine herhangi bir ödeme yapılmamaktadır.
2. Sosyoekonomik Gelişmişlik Düzeyi Ücreti
Sözleşmeyle çalıştırılan aile hekimine, sosyoekonomik gelişmişlik düzeyi esas alınarak aile hekimi için belirlenen tutarlar ödenmektedir. Bu belirleme “Aile Hekimlerine Yapılacak Ödemeler ile Sözleşme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” in Ek.3’ünde yer alan tablo esas alınarak gerçekleştirilmektedir. Tabloda her il için ayrı bir tutar tespiti yapılmıştır.
3. Aile Sağlığı Merkezi Giderleri
Sözleşmeyle çalıştırılan aile hekimine, hizmet verdiği merkezin kira, elektrik, su, yakıt, telefon, internet, bilgi-işlem, temizlik, büro malzemeleri, küçük onarım, danışmanlık, sekretarya ve tıbbi sarf malzemeleri gibi asgarî fizikî ve teknik şartların devamına yönelik giderleri için, her ay tavan ücretin % 50’sinin, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan illerin satın alma gücü paritesi puanı ile çarpımı sonucuna göre bulunacak tutarda ödeme yapılır.
Aile hekimliği pozisyonunun, sözleşmeli aile hekimi bulunmaması nedeniyle boş olması durumunda, bu ödeme müdürlüğün döner sermayesine aktarılır ve birimin giderleri müdürlüğün döner sermayesinden karşılanır.
Her aile hekimine ayrıca, yukarıdaki tutara ek olarak, her ay Aile Hekimliği Uygulama Yönetmeliğinde belirlenen aile hekimliği birimleri gruplandırmasına göre, tavan ücretin aşağıda belirlenen oranı kadar ödeme yapılır:
- D grubu aile hekimliği birimleri için tavan ücretin % 10’u.
- C grubu aile hekimliği birimleri için tavan ücretin % 20’si.
- B grubu aile hekimliği birimleri için tavan ücretin % 35’i.
- A grubu aile hekimliği birimleri için tavan ücretin % 50’si.
Bu gruplandırmalara göre daha yüksek ilave ödeme gerektiren gruba göre ödeme yapılabilmesi için, aile hekimince ilgili gruba ait tüm kriterlerin sağlandığına dair belgeleri içeren dosya ile müdürlüğe başvurulur. Başvuru tarihinden itibaren müdürlük veya Bakanlıkça ya da Bakanlıkça yetki verilen özel veya kamu kurum ve kuruluşlarınca en geç otuz gün içinde yerinde değerlendirme yapılır. Talep müdürlükçe, evrakın müdürlüğe intikalinden itibaren on gün içinde sonuçlandırılır. Talebin olumlu sonuçlanması hâlinde, takip eden ilk ödeme döneminde belirlenen yeni grup esas alınarak ödeme yapılır.
Grup değiştiren aile hekimi aynı yer için üç aydan önce yeniden grup değiştirmek için müracaat edememektedir.
4. Gezici Sağlık Hizmeti Giderleri
Sözleşmeyle çalıştırılan aile hekimine, gezici sağlık hizmeti giderleri için, gezici sağlık hizmeti verilen her yüz kişi başına tavan ücretin binde onaltısı oranında ödeme yapılır.
Gezici sağlık hizmetinin yürütülmesinde, müdürlüğe ait gezici sağlık araçları aile hekimlerine kullandırılabilir. İklim ve ulaşım şartları gibi nedenlerle gezici sağlık hizmetinin normal araçlarla verilemediği durumlarda, müdürlük aile hekimine kar paletli araç, 4×4 çekerli arazi tipi araç ve vasıtalarla ulaşım imkânı sağlayabilir. Araç tahsisi yapılan durumlarda gidilen yer veya yerlere ait birinci paragrafta yer alan esasa göre yapılacak gezici sağlık hizmeti giderleri aile hekimi yerine müdürlüğün döner sermayesine aktarılır.
5. Tetkik ve Sarf Malzemeleri Giderleri
Sözleşmeyle çalıştırılan veya geçici aile hekiminin ihtiyaç duyduğu tetkikler, müdürlüğün belirlediği laboratuvarlarda yaptırılır. Bu tetkikler için gerekli sarf malzemelerini müdürlük temin eder. Müdürlüğün belirlediği laboratuvarlarda yaptırılan tetkikler için belge karşılığında ödeme yapılır; belgelendirilemeyen kısım için herhangi bir ödeme yapılamaz. Tetkik ve sarf malzemeleri giderleri karşılığı yapılacak toplam ödeme tutarının, tavan ücretin % 100’ünü geçmesi hâlinde, aile hekiminin laboratuvar tetkikleri incelemeye tâbi tutulur.
SONUÇ
Bu yazımız ile aile hekimlerimize yapılacak ödemeler ve ödemelerde dikkate alınan kriterleri ele aldık. Belirtmek isteriz ki her yeni uygulamaya konan sistemde olduğu gibi aile hekimliği sisteminde de teknik bir çok değişken içeren ödemeler hususunun kavranması ve uygulamadaki sorunların giderilmesi zaman alacaktır. Ancak sağlık hukukçuları olarak sistem değişkenlerinin Kanun ve Yönetmelikler ile ayrıntılı bir şekilde belirlenmiş olduğu kanaatindeyiz.
Bu sebeple aile hekimlerine nacizane tavsiyemiz ödeme hususlarını itinalı olarak incelemeleri olacaktır. Akıllarında soru işareti bırakan, eksik ödeme aldıklarını düşündükleri durumlar hakkında ise bağlı bulundukları İl Sağlık Müdürlüklerine yazılı olarak başvuru yapmalarını ve bilgi talep etmelerini öneririz.
Böylelikle meşakkatli bir görev olan aile hekimliğini ifa eden hekimlerimiz hak kayıplarına uğramayacaklardır.
Saygılarımla
Av. Nazlı Sezer